De centralisatie van de Politie is ‘fors onderschat’, zo niet een complete mislukking. Maar waarom zou je willen centraliseren? Een gênante les voor alle organisaties met die ambitie.
Deze conclusie was vanaf het begin te verwachten en is nu, vier jaar later, helaas bevestigd in het rapport Doorontwikkelen en verbeteren van de commissie Kuijken. De uitkomsten en oplossingen van dit rapport komen mij als organisatiedeskundige absurd voor. Maar ook zorgelijk. Het gaat wel om de Nationale Politie.
Centraal betekent alles via één eindverantwoordelijke
Een belangrijke uitkomst is dat de commissie ‘ontdekt’ heeft dat bij een centraal aangestuurde politieorganisatie alles via één eindverantwoordelijke loopt. De Politie heeft nu ‘ontdekt’ dat de minister alle macht heeft. Het rapport geeft aan dat: ‘De (al)macht van de minister moet worden gebroken.’
Dit is absurd omdat het belangrijkste kenmerk van een centraal geleide organisatie is, dat de eindverantwoordelijke alle macht heeft. Dat is les 1 van organisatiestructuren.
De oplossing van het rapport is echter nog absurder. De minister moet zijn macht doorgeven aan lagere niveaus in de politieorganisatie, dus aan de korpsleider. De minister moet zijn macht dus decentraliseren. Waren ze niet net met veel moeite gecentraliseerd? Je zal maar bij zo’n organisatie werken.
Centraal is te veel top-down
Het volgende probleem is dat niet alleen de minister te veel macht heeft, maar dat ook de korpsleiding te veel top-down opereert. Ook absurd, want in een centraal hiërarchisch aangestuurde organisatie moet de leiding top-down opereren. De grondgedachte van een centrale organisatiestructuur is namelijk dat de top meer kennis heeft dan de bottom, de medewerkers. Daarom moet de top alle beslissingen nemen. Zij legt die van bovenaf op aan de medewerkers, die het dan moeten uitvoeren en daarbij niet hoeven na te denken.
Macht doorgeven maar verantwoordelijk blijven?
En welke kennis heeft de huidige korpschef, Erik Akerboom, over het organiseren van een centraal aangestuurde organisatie? Zijn reactie op het rapport is dat hij een versterking van zijn positie geen doel op zich vindt. Alleen als hij meer bevoegdheden en middelen krijgt, kan hij die doorgeven naar lagere niveaus in de organisatie – vindt hij: ‘Ik wil de collega’s en hun teamchefs zo veel mogelijk geven wat ze nodig hebben. Die ruimte kan ik hen alleen bieden als ik die zelf heb.’
Hij wil dus zelf meer macht krijgen van de minister en die gaat hij dan doorgeven aan de medewerkers. Wat niet kan en mag volgens de huidige regels, omdat hij verantwoordelijk blijft als er iets fout gaat.
Een centraal georganiseerde organisatie is niet agile
De Politie merkt nu dat zij zichzelf in de voet heeft geschoten door een centraal aangestuurde top-downorganisatie te creëren. Een centrale en daardoor trage organisatie is het laatste wat je wilt in deze complexe tijd, waarin veranderingen steeds sneller gaan en elke organisatie flexibel en agile moet reageren op de veranderingen in de maatschappij.
De politiek, de minister en de korpsleiding van de Politie hebben de verkeerde interventie bedacht om de politieorganisatie succesvol te transformeren naar een moderne en flexibele 21ste-eeuwse organisatie waar mensen graag werken. Ze hebben vijf jaar geleden de verkeerde organisatiestructuur gekozen en zitten nu op een doodlopende weg met een organisatie die bovendien niet openstaat voor de inbreng van de mensen die er werken.
Hoe heeft dit kunnen gebeuren?
Wanneer ik met ministers of leidinggevenden van ministeries praat, merk ik dat ze vaak maar twee organisatiestructuren kennen: centraal of decentraal. In hun ogen zijn dit de enige twee mogelijkheden en kunnen zij alleen aan deze twee structuren leiding geven. Terwijl er tegenwoordig wel zes verschillende organisatiestructuren bestaan. Als ik dat zeg, vinden ze het vaak complex. Dat is het ook. Maar dat is noodzakelijk omdat de omgeving van de politieorganisatie ook complex is. Je moet als organisatie mee kunnen veranderen met de continu veranderende omstandigheden. De Nederlandse Politie heeft een organisatie nodig die makkelijk mee kan veranderen met de continue veranderende veiligheidsvraagstukken van onze samenleving.
Koffie, Ferdinand?
Ik hoop dat minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid het inzicht heeft om nu door te pakken en de politieorganisatie meer kan laten zijn dan een ouderwetse centraal aangestuurde top-downorganisatie. Ik hoop dat hij de Politie echt naar een moderne, flexibele organisatie helpt die past in een complexe omgeving. Anders blijft het bij een paar cosmetische verbeteringen en blijft de Politie op een doodlopend pad doorgaan.
Graag drink ik een kop koffie bij Ferdinand Grapperhaus om te bespreken welke organisatiestructuur het beste bij de Politie past en hoe hij daarmee de organisatie op het juiste pad kan brengen. Mail naar rogier@peoplechange.nl.
