Rutte wordt nu voor derde keer minister-president van een heel jong en onervaren kabinet. Hij is daarin zelf als leider het grootste risico. Vaak hebben leiders dit echter niet door, vooral als ze lang op een positie zitten. Ze denken alles te weten, ze zenden alleen nog maar, ze luisteren niet meer naar anderen en iedereen in hun directe omgeving vertelt ze dat ze geweldig, bijzonder en buitengewoon zijn.
De ondergang van het CDA
In de Nederlandse politiek creëerde Ruud Lubbers een chaos in zijn derde kabinetsperiode. Hij luisterde naar niemand meer en wist alles beter. Hij wist ook wie hem bij het CDA en als minister-president van Nederland moest opvolgen. Dat was de jonge Elco Brinkman en hij stelde hem aan als zijn kroonprins. Een politiek onmogelijk functie, waarin je het nooit goed kunt doen. Het toppunt was dat Lubbers vlak voor de landelijke verkiezing zijn keuze veranderde en Ernst Hirsch Ballin aanwees als beoogd opvolger. De verkiezing werd een ramp voor het CDA; ze gingen van 54 naar 34 zetels. Dit verlies zijn ze nooit meer te boven gekomen. Lubbers heeft met zijn opportunistisch en eigenzinnig handelen het CDA als machtspartij neergezet, die alleen voor eigen belang gaat. Het vertrouwen in het CDA als een partij die voor het landsbelang gaat is daarna nooit meer hersteld.
Minimale meerderheid
Rutte staat nu voor dezelfde uitdaging. Het is gemakkelijk voor hem om nu te denken dat hij alles weet, alles kan en alles te zeggen heeft. Hij zal daarom zijn eigen kritiek moeten organiseren en tot nu toe ziet dat er niet hoopvol uit. In zijn kabinet is iedereen ofwel te jong, ofwel te politiek onervaren ofwel te afhankelijk van Rutte om hem tegen te spreken. Veel ministers komen uit een politieke omgeving en zijn vanaf het begin van hun carrière opgeleid om hun meerdere te volgen, wat die ook zegt of doet. Ze zijn juist nu voor deze positie gevraagd omdat ze heel volgzaam en gedwee de gemaakte plannen moeten uitvoeren. Het kabinet kan namelijk al vallen op één zetel.
Tegenwicht van andere fractieleiders
Ruttes ervaren collega-fractieleiders, Van Haersma Buma van het CDA, Pechtold van D’66 en Segers van de ChristenUnie, zitten niet in het kabinet maar in de Tweede Kamer. Hun voornaamste rol is te zorgen dat de coalitie de minimale meerderheid van 76 stemmen in de Tweede Kamer behoudt en er niemand wegloopt of tegen hun plannen stemt. Buma en Pechtold willen Rutte opvolgen en gaan dus zeker niet openlijk de strijd met hem aan. Rutte heeft met de VVD de meeste zetels; eerst zullen die 33 zetels in de peilingen een stuk moeten zakken, voordat ze het hem lastig gaan maken.
Tegenspraak binnen de VVD
Van de VVD hoeft Rutte ook al geen tegenspraak te verwachten, want wie zou dat moeten doen? De partijvoorzitter is net weggestuurd en de nieuwe voorzitter moet zich nog inwerken. Er is geen enkele aansprekende VVD’er naar voren gebracht, want de hele partij staat in dienst van Rutte. Er wordt in de VVD ook nergens een politieke discussie over gevoerd. Het ‘onafhankelijke’ wetenschappelijke bureau, de Teldersstichting, moest naar het hoofdkantoor verhuizen omdat het te eigenzinnig was. Rutte krijgt bovendien thuis van niemand te horen wat een ander echt van hem vindt. Zelfs Koning Willem Alexander heeft nog niet de publieke invloed om Rutte terecht te wijzen.
Wie geeft tegenwicht?
Wie gaat tegenwicht geven aan Rutte? Wie beschermt kabinet Rutte III tegen minister-president Mark Rutte? Dat is volgens mij de belangrijkste strategische vraag voor het succes van dit komende kabinet.
Wie geeft tegenwicht aan jou en de machtsfactoren in jouw bedrijf? Heb jij tegenspraak georganiseerd? Zijn er mensen die jou op het rechte spoor houden? Mensen die niets op het spel zetten als ze je tegenspreken? Of denk jij dat je opmerking ‘mijn deur staat altijd open’ voldoende is? Tegenspraak houdt je scherp. Het versterkt je bedrijf en je positie. Dat is volgens mij de belangrijkste strategische vraag voor het succes van jou en je bedrijf, net als voor Mark.
Rogier Offerhaus is managing partner van People Change die Leidinggevenden, Teams en Organisaties met de People Change Scan en Systeem helpt om succesvol te veranderen en transformeren. Meer informatie op www.peoplechange.nl.
