De Minister President van Nederland, Mark Rutte, heeft vorige week na de vreselijke aanslagen in Parijs verklaart dat wij in oorlog zijn. Zijn uitleg was dat iedere Nederlander begrijpt dat je in oorlog bent als je een gebied bombardeert. Verder vertelde hij dat als je oorlogshandelingen uitvoert je dan in oorlog bent. Volgens hem was dit een ‘statement of fact’. Zijn wij nu in oorlog? Met wie dan?
Wat is er nu eigenlijk aan de hand? Volgens Arnon Grunberg zijn hysterische politici en burgers de grootste bedreiging voor het westen en het liberalisme. De laatste keer dat een president verklaard heeft dat hun land in oorlog is was president Bush van de VS die de ‘War on Terror’ is begonnen na de verschrikkelijke aanslagen op 9 september in New York. Als gevolg daarvan zijn de Amerikanen en Engelsen Irak binnen gevallen waarbij heel doden zijn gevallen en er nog steeds gevochten wordt. Die oorlog kostte 1 miljard dollar per dag en heeft de mensen in Irak en de Amerikanen weinig opgeleverd.
De Franse president heeft ook gezegd dat Frankrijk in oorlog is. Mourad, een Franse kiezer, vraagt zich af welke oorlog Frankrijk eigenlijk voert? Hij geeft aan: “We bombarderen in Syrië, terwijl de aanslagen door Fransen gepleegd zijn. Moeten we dan niet spreken van een burgeroorlog?” Een interessante vraag! De Franse en Amerikaanse overheden hebben de burgers niet kunnen beschermen tegen de aanslagen in Parijs en New York. De vraag is of de overheid altijd en overal de burgers 100% kan beschermen tegen dit soort aanslagen?
Ik denk het niet en ik denk dat veel Nederlandse burgers dit ook begrijpen. Wanneer de Nederlandse overheid vertelt wat burgers wel en niet kunnen doen op het gebied van hun leven beveiligen tegen aanslagen is dit veel geloofwaardiger dan dat ze vertellen dat onze overheidsdiensten in de hoogste staat van paraatheid zijn. Wat dat ook mag betekenen. Ons de waarheid vertellen geeft ons namelijk het gevoel dat wij als volwassen mensen behandeld worden en niet als kleine kinderen die sprookjes aanhoren.
Angst voor het onbekende
Waarom vertellen Mark Rutte en de Nederlandse overheid ons dit dan toch? In mijn werk bij veranderingstrajecten in grote en kleine bedrijven maak ik vaak mee dat er veel angst is voor het onbekende. Dit kan ervoor zorgen dat mensen verstijven, passief worden, niks meer vertellen of de andere kant opgaan en zich blindelings in een verandering gooien. Door nu te verklaren dat wij in oorlog zijn gooien we onszelf blindelings in een probleem en verandering waarbij we niet weten wat de uitkomst is. Dit is precies wat de huidige president van de VS, Obama, ook ziet als de les uit de aanval van de VS op Irak. Deze oorlog heeft zoveel ellende voor iedereen opgeleverd dat tegenwoordig beter mag worden nagedacht of je wel ergens oorlog moet gaan voeren als je niet zeker weet wat de uitkomst is. Daarom wil hij ook geen Amerikaanse grond troepen naar Syrië sturen. Onze neiging is namelijk om te denken dat we een probleem of verandering weg kunnen krijgen door deze als vijand te zien en de vijand te doden. Want als de vijand dood is hebben we geen probleem meer en hoeven we niet meer bang te zijn.
De vijand is dan misschien dood maar het probleem is dan nog niet weg of de verandering heeft dan nog niet plaats gevonden. Door niets te veranderen openen ook geen nieuwe mogelijkheden. We laten geen ruimte voor verbetering en daardoor blijft het probleem terug komen totdat we ons aanpassen aan de nieuwe realiteit.
De uitdaging voor ons is om een probleem of noodzakelijke verandering rustig te onderzoeken en stap voor stap te kijken wat we het beste kunnen doen. Tijdens dit proces gaan we door verschillende fases heen van onbewust onbekwaam naar onbewust bekwaam. Dit ziet er als volgt uit:
Van fase 1 naar fase 2 is lastig want mensen zijn zich niet graag bewust van wat ze niet kennen en kunnen. Een verandering brengt daar ‘verandering’ in. Hoe neem je de sprong naar bewust onbekwaam? Je moet bewust en actief een stap naar bewust onbekwaam maken terwijl je daarbij misschien angst voelt, onzekerheid en niet precies weet waar je uitkomt. Neem kleine stapjes. Benoem je angsten en bedenkt wat mogelijke gevolgen kunnen zijn voor het nemen van de stap. En wat gebeurt er als je de sprong niet neemt? Vooral bij organisatieverandering kan angst voor verandering erg belemmerend werken. Mensen zitten reorganisaties en fusies vanwege deze angst geregeld dwars.
“Mensen willen veranderen maar niet veranderd worden.”
Bespreek de angst
Bij een verandering kan je het gevoel hebben dat je de veranderingen niet in de hand hebt. En dat je zo je eigen toekomst niet meer in handen hebt. Daarom werken mensen organisatieverandering tegen. Ze zijn bang dat de verandering voor zichzelf meer negatieve dan positieve consequenties heeft. Of dat ze niet goed genoeg zijn voor hun nieuwe functie. Zelfs als mensen in een vervelende situatie zitten blijven ze hier liever in dan dat ze het bekende verlaten voor het onbekende. Dat de verandering wellicht noodzakelijk is voor het voortbestaan van hen zelf en het bedrijf is niet altijd hun focuspunt. Wat hier doorgaans fout gaat is dat de leiders en managers van organisaties hun medewerkers onvoldoende informeren over de veranderingen. Ze geven te weinig informatie en de mensen gaan zelf gissen naar de redenen en uitvoering. Medewerkers schatten hierdoor de gevolgen voor zichzelf eerder negatiever dan positiever in. Daardoor worden ze nog banger en dat verlaagt de motivatie voor de verandering nog verder. Bespreek dus de angst van de medewerkers samen met hen. Bespreek de beweegredenen en probeer je te verplaatsen in elkaar.
Mensen zijn namelijk vaak niet bang voor de verandering zelf maar willen wel gesteund worden in hun verandering. Onze kritische Nederlandse houding helpt hier niet bij. Wanneer mensen nieuwe dingen uitproberen en deze mislukken, dan krijgen ze van hun omgeving vooral te horen dat het jammer is dat de poging is mislukt. Niet dat ze trots op zichzelf mogen zijn dat ze het hebben geprobeerd. Deze kritiek maakt ons afwachtend en passief. We proberen niets nieuws als het wellicht negatief kan uitpakken voor ons.
Maatschappelijke verandering organiseren
We zitten nu vlak na de aanslagen in de fase van onbewust onbekwaam naar bewust onbekwaam. Nu is er de mogelijkheid om met elkaar te bespreken waar we onbekwaam in zijn en daarna te gaan bespreken wat we moeten doen om bekwaam met de huidige nieuwe werkelijkheid om te kunnen gaan. Mijn wens is dat de Nederlandse politiek en overheid hier het voorbeeld in gaan geven en we geen oorlog of burgeroorlog in Nederland krijgen maar samen een oplossing vinden voor de problemen, veranderingen en uitdagingen voor deze tijd.
Inzicht bij verandering
Staat jouw organisatie aan de voet van verandering en heb je hulp nodig alle neuzen dezelfde kant op te krijgen? Gebruik de PeopleChange360 scan om inzicht te krijgen in jouw verschillende medewerkers. Hiermee voorzie je welke mensen wel bereid zijn tot verandering en wie extra begeleiding nodig heeft. De angst voor verandering kun je door middel van de scan stap voor stap omzetten in veranderingsbereidheid.
Wil je meteen meer inzicht in verandering? Download dan nu ons e-book: De 5 geheimen van succesvolle verandering. Of bestel het boek ‘Alle neuzen dezelfde kant op’ geschreven door veranderdeskundige Rogier Offerhaus.